 |
|
|
Oktay Akbal
Sanat yolunda acelesi, ün kazanmak için telaşı olmamıştır. Sanatçı kişiliği hiç göze çarpmadan, kendisi de bunu isteyip aramadan, 1948 yılına kadar bir yeraltı suyu gibi aktı geldi.
Memduh Şevket Esendal için Tahir Alangu böyle yazmıştı. "Cumhuriyet'ten Sonra Hikâye ve Roman" adlı yapıtında bu büyük öykü yazarımızı bütün özellikleriyle anlatmıştır.
Onun hikâyelerinin bir başka özelliği de olayı bitmiş olarak arkadan değil, olurken vermesidir. Bundan dolayıdır ki hikâyeleri geçmiş devirdeki olayları verse bile şimdi oluyormuş gibi anlatılmıştır... Bitişi de başlayışına benzer, hayatta her zaman olduğu gibidir... Onun hikâyelerinde dikkati çeken bir başka yön, konularındaki basit güzelliğin yanında kişilerinin de çok canlı ve gerçekten alınmış olmalarıdır. Hiçbir yazarımız M.Ş.E. kadar milletimizin köylüsünü, kendisini, çeşitli bölgelerde, çeşitli zamanlarda tanımak fırsatlarını bulamamıştır.
M.Ş.E.? Uzun zaman "kimliği" anlaşılamadı bu üç harfin!.. Kimdi, neydi, neciydi? Sonradan öğrendik, milletvekiliymiş, eski bir elçiymiş, önde gelen bir İttihatçıymış... 1942'de CHP Genel Sekreteri olmuştu. Hikâyeci yani ortaya çıkmıştı. Ulus gazetesinde her pazar bir öyküsü yayımlanıyordu. Hepsi birbirinden ilginç, birbirinden güzel parçalar... Derlerdi ki, Cumhurbaşkanı İnönü, M.Ş.E.'nin öykülerini çok sevdiğinden özellikle istemiş bunu. Başka adlarla da yazardı. Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk vb. Önceleri ünlü bir politika adamı olan bir kişinin 'öykü yazmak' gibi bir isi küçümsediğini, kendine yakıştıramadığını, gerçek imzasını bu yüzden atmadığını sandık. Biraz kızdık, üzüldük genç yazarlar olarak... Sonra gerçek anlaşıldı.
1953'te Varlık'ta çıkan bir konuşmasında şöyle diyordu:
Edebiyatı bilmediğimden, marifetsizliğimden, sade yazmışımdır. Bilsem öyle düpedüz yazar mıyım hiç? Köylü bir şeyi söylerken dikine, olduğu gibi söyler. Neden? Süslemesini bilmez, benzetmesini bilmez, anlatmasını bilmez de ondan. Marifetli insanlar öyle yapmazlar. Sözlerine, yazılarında marifetlerini sokarlar, hünerlerini gösterirler. Aslini sorarsanız marifet hayatın içinde, hayata uymayan bir şeydir.
|
|
 |
|
|
|
|
Esendal'ın 'edebiyattan uzak' bir kişi olduğuna inanmak zordur. Rus öykücülerini, Fransız ustalarını, yazınımızın önde gelen yazarlarını iyi bildiği kanısındayım ben. O 'marifet' göstermek istemiyordu. İyi yapıyordu; yalınlık, açıklık, kısalık gerçek yazın adamlarının ulaşmak istedikleri bir düzeydir. Ama herkes bunu yapamaz, az sözle, az tanımlamayla, az 'edebiyat'la, daha doğrusu 'edebiyat yapmamak'la basarılı olunacağını bilemez, düşünemez. Esendal'ın öykülerinin başarısı, kalıcı yani, ölümsüz güzelliği, onun da Çehov gibi "Denizin rengi mavidir" diyebilecek kadar süslerden uzak bir dille yazmasıydı. Bugün bile bu öyküleri, içinde yaşarmısçasına okuyor, o olayların içinde imişiz gibi okuyorsak, yazarın gerçek 'edebiyat'ın temel niteliklerini bilmesinden, başarıyla kullanmasındandır.
M.Ş.E. 1883'te Çorlu'da doğmuştu. Yaşasa yüz yaşında olacaktı. Ama arasanız da öykü kitaplarını kolayca bulamazsınız. Böyleyiz biz. Yazınımızın en büyük yazarlarının kitaplarını bile piyasada bulundurmayı düşünemeyiz. Neyse ki Bilgi Yayınları M.S.E.'nin tüm yapıtlarını basmaya başladı. İlk olarak "Ayaşlı ve Kiracıları" romanı çıktı. Onu öykü kitapları izleyecek. Esendal'ın yüz kadar öyküsü vardır. Her biri koskoca romanların anlatamadığı kadar yoğun ve anlamlı yaşam olaylarını, insan hallerini verir bize... Bu öyküler M.S.E.'nin yazın dünyamızın en büyük yazarlarından biri olduğunu kanıtlamaktadır.
Esendal'ın şu sözleri öykülerinin tanımlaması sayılabilir:
Ben insanlara yaşamak için ümit, kuvvet ve neşe veren yazılardan hoşlanırım. İnsanları yoğunmuş mutfak paçavrasına çeviren ve yeise düşüren yazılardan hoşlanmam. Zaten tam bir refah içinde yaşamıyoruz. Bir de karanlık kötü şeylerden bahsederlerse bize, onları okursak!.. Bu, insanları bir havana koyup ezmeye benzer. Halbuki insanların içinde umut olmalı. Yaşama umudu, neşe vermeli insana okudukları...
Cumhuriyet, 6 Nisan 1983
|
|
|
